Nihongo Notes
- Tác giả: Osamu Mizutani, Nobuko Mizutani
- Chuyển ngữ: Yappa
- Mục lục
Sonna koto-o yuu mon-ja arimasen
そんな ことを いう もんじゃ ありません
(Con không nên nói điều như thế)
Gần đây anh Lerner được mời đến dùng bữa tối tại gia đình Takada. Khi mọi người nói chuyện sau bữa tối, con trai anh Takada đã nói gì đó chỉ trích bố mình. Mẹ cậu ta liền bảo:
Kodomo–wa sonna koto–o yuu mon–ja arimasen.
こどもは そんな ことを いう もんじゃ ありません。
(Nghĩa đen: Trẻ con không phải là thứ có thể nói điều như thế.)
Anh Lerner hiểu rằng chị ấy đang quở trách đứa con, nhưng không rõ tại sao chị lại dùng từ mono khi nói về con mình. Vì sao chị ấy không dùng từ hito (người) mà lại là mono (thứ).
* * *
Từ mono (thường được nói gọn thành mon trong hội thoại) được dùng theo nhiều cách khác nhau. Một trong các cách sử dụng đó là “đáng lẽ phải làm (hoặc phải là) điều gì”. Yuu mon–desu có nghĩa là “Bạn đáng lẽ phải nói điều đó”, còn Yuu mon–ja arimasen có nghĩa là “Bạn đáng lẽ không được nói điều đó”. Khi chị Tanaka nói Kodomo–wa sonna koto–o yuu mon–ja arimasen, thì ý của chị ấy là một đứa trẻ không nên nói điều như thế.
Cách diễn đạt … mon–desu hoặc … mono–ja arimasen thường được người lớn sử dụng để khiển trách người trẻ tuổi hơn. Một bà mẹ sẽ thường nói với con mình
Sonna hon–o yomu mon–ja arimasen.
(Con không nên đọc loại sách như vậy.)
hay
Okyaku-sama-niwa aisatsu-suru mon desu.
(Con nên chào hỏi khách của chúng ta.)
Một giáo viên cấp ba có thể nói với học sinh
Gakusee-wa motto benkyoo-suru mono-da.
(Học sinh nên học hành chăm chỉ hơn.)
Thậm chỉ khi một người đã trưởng thành và bắt đầu đi làm, anh ta có thể vẫn bị khiển trách bởi người lớn tuổi hơn như sau
Konna yarikata-o suru mon-ja nai.
(Cậu không nên làm theo cách như thế này.)
Đôi khi bố mẹ già lại bị con cái nhắc nhở:
Toshiyori-wa muri-o suru mon-ja nai.
(Người có tuổi thì không nên làm việc quá sức.)
Vì cách diễn đạt này được dùng tùy theo cảm nhận của người nói về sự đúng mực, thế nên rất khó để đưa ra quy tắc chung về cách sử dụng của nó trong tiếng Nhật hiện đại, khi mà lối sống và các giá trị của cảm nhận con người đang thay đổi và trở nên đa dạng hơn.
